Xích Đồng Nam Là Gì? Công Dụng Và Cách Điều Chế Như Thế Nào?

Xích đồng nam là loại cây được sử dụng phổ biến trong các bài thuốc Y học cổ truyền, có công dụng chữa các chứng bệnh như kinh nguyệt không đều, viêm nhiễm tử cung, mụn lở, vàng da, đau lưng,…. Cách thực hiện các bài thuốc này sẽ được chia sẻ ngay bên dưới đây.

Giới thiệu tổng quan về Xích đồng nam

Xích đồng nam là một cây dược liệu thân thảo có hoa, được dân gian biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như cây mò đỏ, cây lẹo cái… Vị thuốc này chủ yếu được sử dụng để hỗ trợ điều trị các bệnh phụ khoa ở nữ giới và một số bệnh lý khác.

Tên dược liệu: Xích đồng nam.
Tên gọi khác: Cây ngọc nữ đỏ, mò đỏ, vây đỏ, lẹo cái, bấn đỏ, người Thái gọi là cây co púng pính.
Tên theo khoa học: Clerodendrum paniculatum L.
Thuộc họ: Cỏ roi ngựa (họ Tếch – Verbenaceae).

Đặc điểm thực vật

Xích đồng nam có những đặc điểm nhận biết như sau:

• Thân cây: Thân thảo, ít phân cành, có hình vuông khi còn non và biến thành hình tròn khi già, màu bạc hoặc nâu xám, đường kính khoảng 0.3 – 0.8 cm, chiều cao trung bình từ 1.5 – 2m.
• Lá: Lá mọc đối xứng từ gốc đến ngọn, cuống lá phân rãnh, gốc hình tim, chia thành 5 thùy không đều, mép lá có răng cưa, mặt trên lá có màu sẫm hơn mặt dưới.
• Hoa: Hoa mọc thành cụm hình xim, chia thành 2 ngả ở ngọn cây, mỗi chùm hoa dài 15 – 20 cm. Phần nhị hoa và nhụy sẽ mọc ra bên ngoài.
• Quả: Quả hạch màu đen, được bao trong lớp cánh hoa màu đỏ, mùa hoa kéo dài từ tháng 5 – 11.

Có rất nhiều người thường nhầm lẫn giữa cây Xích đồng nam và Bạch đồng nữ. Xích đồng nam có hoa màu đỏ đặc trưng, trong khi Bạch Đồng Nữ có hoa màu trắng, mặc dù cả hai đều thuộc cùng họ và có những đặc điểm tương đồng.

Nguồn gốc và phân bố

Cây thuốc Xích đồng nam được tìm thấy ở nhiều nước như Ấn Độ, Lào, Campuchia, Thái Lan, Indonesia và Việt Nam. Tại Việt Nam, cây phân bố chủ yếu ở các khu vực từ Quảng Trị, Thừa Thiên – Huế, Quảng Nam – Đà Nẵng, Kon Tum, Đắk Lắk, An Giang. Ở khu vực miền Bắc, Xích đồng nam sẽ mọc thưa thớt hơn. Cây mọc rải rác theo triền núi và các bờ bụi, được người dân thu hái để hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý.

Cách thu, hái dược liệu

Lá, rễ hay toàn thân cây thường là những bộ phận được lựa chọn để bào chế thuốc, nguyên liệu sẽ lựa chọn tùy thuộc vào thời điểm và tình trạng bệnh:

Bộ phận sử dụng:

• Lá: Lựa chọn lá bánh tẻ, quá non hay quá già đều không phù hợp. Lá được thu hái quanh năm, tốt nhất vào mùa hè khi lá xanh tươi.
• Hoa: Thu hái vào mùa hoa nở, từ tháng 5 đến tháng 7. Chọn hoa to, mập, màu đỏ tươi.
• Rễ: Chọn lựa rễ cây có kích thước lớn, chắc khỏe và đặc biệt là còn tươi, không bị mốc hay nấm. Thu hái vào mùa thu hoặc mùa đông, sau khi cây đã rụng lá.

Cách thu hái:

• Dùng dao sắc: Thực hiện lấy rễ cây, lấy càng hoặc hoa của cây.
• Cẩn thận: Tránh làm dập nát hoặc gãy vụn.
• Rửa sạch: Người bệnh cần làm sạch lá sau đó đem đi phơi khô để có thể bảo quản được lâu dài.

Lưu ý khi thu hái:

• Tránh ô nhiễm: Không thu hái cây Xích đồng nam ở nơi có nhiều ô nhiễm, hóa chất.
• Thời tiết: Thu hái vào lúc trời khô ráo, không mưa.
• Bảo quản: Sau khi thu hái, bảo quản cây Xích đồng nam ở nơi khô ráo, thoáng mát.

Công dụng trong cây Xích đồng nam

Xích đồng nam có những thành phần và công dụng cụ thể như sau:

Thành phần dược lý

Theo Đông y, Xích đồng nam có cụm hoa ngọt, tính ấm, không độc, giúp bổ huyết. Khi sử dụng, người bệnh có thể thấy phần rễ cây có vị ngọt nhẹ, không độc tố và tính bình. Các thành phần trong cây Xích đồng nam có công dụng như sau:

• Clerodin: Diterpenoid có tác dụng chống viêm, giảm đau, hạ sốt, chống co thắt và an thần. Khi sử dụng kiên trì sẽ ức chế được sự phát triển mạnh của tế bào ung thư trong cơ thể.
• Furantri terpenoid: Chống oxy hóa, bảo vệ gan và chống ung thư.
• Flavonoid glycosid: Chống oxy hóa, chống viêm, bảo vệ tim mạch và tăng cường hệ miễn dịch.
• Hispidalin 7-0-glucoronid: Chống viêm, giảm đau và chống ung thư.
• Scutellarein: Flavonoid có tác dụng chống oxy hóa, chống viêm, chống ung thư và ức chế sự phát triển của vi khuẩn.
• 7-O-glucoronid: Chống oxy hóa và bảo vệ gan.

Một số thành phần khác của cây có thể kể tới như alkaloid, tanin, saponin, vitamin và khoáng chất.

Xích đồng nam và những công dụng chữa bệnh

Loại cây này có những công dụng chữa bệnh cụ thể như sau:

• Kháng viêm, chống khuẩn, giảm đau và sưng.
• Giúp điều trị các bệnh phụ khoa như khí hư, viêm tử cung, kinh nguyệt không đều, rong kinh, đau bụng kinh, bạch đới.
• Giảm nguy cơ mụn vàng da, lở ngứa, bảo vệ và tăng cường chức năng gan
• Có tác dụng làm giảm tình trạng huyết áp cao.
• Giúp giảm đau đầu, đau bụng, đau xương, đau cơ.

Cách sử dụng Xích đồng nam chữa bệnh

Dưới đây là một số bài thuốc Xích đồng nam phổ biến, thường được sử dụng:

Bài thuốc trị kinh nguyệt không đều, tiểu buốt, tiểu ra máu:

• Nguyên liệu: Rễ Xích đồng nam, búp mía giò non, huyết dụ, mã đề, bầu đất (mỗi loại 10 – 15g).
• Cách chế biến: Rửa sạch và sao khô nguyên liệu, sau đó sắc cùng 1 lít nước lọc. Dùng mỗi ngày 1 thang.

Bài thuốc chữa bệnh vàng mắt, da:

• Nguyên liệu: Rễ Xích đồng nam.
• Cách chế biến: Sắc với 1 lít nước, dùng mỗi ngày 30g, chuẩn bị sẵn cho nhiều lần sử dụng.

Bài thuốc trị đái ra máu, đái dắt hay buốt:

• Nguyên liệu: Xích đồng nam, cỏ bấc, rễ tranh, ốc nhồi , bạch đồng nữ.
• Cách chế biến: Rửa sạch và sắc với nước, dùng trong ngày. Người bệnh cần kiên trì sử dụng, sau 1 tháng sẽ thấy công dụng hiệu quả.

Bài thuốc chữa đau bụng kinh:

• Nguyên liệu: Lá Xích đồng nam, cỏ ích mẫu, ngải cứu, hương phụ (mỗi loại 6g).
• Cách chế biến: Rửa sạch và sắc cùng với 500ml nước, đun nhỏ lửa trong 30 phút. Dùng 2 – 3 lần/ngày trong 2 – 3 tháng.

Bài thuốc giảm huyết áp:

• Nguyên liệu: Lá Xích đồng nam, cúc hoa, hoa hòe, cam thảo.
• Cách chế biến: Sắc với 1,5 lít nước, chia thành 2 lần uống/ngày.

Bài thuốc chữa đau mỏi khớp gối, thấp khớp:

• Nguyên liệu: Xích đồng nam, răng cưa, mặt trời, tướng quân, cà gai leo, cành dây, tầm xuân.
• Cách chế biến: Sắc nước uống 2 lần/ngày trong 1 – 2 tháng.

Bài thuốc chữa khí hư và bạch đới ở nữ giới:

• Nguyên liệu: Lá Xích đồng nam, hương phụ, ngải diệp, cỏ ích mẫu.
• Cách chế biến: Sắc với 1 lít nước, dùng mỗi ngày 1 thang trong 1 – 3 tháng.

Giá của Xích đồng nam là bao nhiêu?

Bạn có thể dễ dàng bắt gặp cây Xích đồng nam mọc tự nhiên và cũng được nhiều đơn vị nuôi trồng, thu hái và cung cấp ra thị trường. Điều này tạo điều kiện cho người dùng dễ dàng tìm mua với mức giá phù hợp, thường dao động từ 120.000 đến 150.000 VNĐ/500 gram. Hơn hết, bạn cần lựa chọn đơn vị cung cấp Xích đồng nam uy tín, chất lượng để đạt được hiệu quả điều trị tốt nhất.

Lưu ý quan trọng khi sử dụng

Khi sử dụng Xích đồng nam làm nguyên liệu cho các bài thuốc hoặc làm dược liệu, có một số lưu ý quan trọng cần nhớ như sau:

• Nên mua Xích đồng nam từ các nguồn tin cậy, đảm bảo chất lượng và nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.
• Thu hái lá, hoa hoặc rễ Xích đồng nam vào thời điểm thích hợp để đảm bảo tinh khiết và hiệu quả của dược liệu.
• Dược liệu Xích đồng nam cần được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và ẩm ướt.
• Trước khi sử dụng, hãy kiểm tra dược liệu Xích đồng nam để đảm bảo không có dấu hiệu của nấm mốc, sâu bệnh hoặc bất kỳ hư hỏng nào khác.
• Luôn tuân thủ liều lượng và cách sử dụng được chỉ định trong các bài thuốc hoặc hướng dẫn sử dụng. Người bệnh chỉ nên tăng, giảm liều lượng khi có chỉ định đến từ bác sĩ hoặc chuyên gia y tế.
• Nếu đang sử dụng bất kỳ loại thuốc hoặc dược phẩm nào khác, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc nhà thuốc về khả năng tương tác với Xích đồng nam trước khi sử dụng.
• Nếu có bất kỳ dấu hiệu phản ứng phụ hoặc cảm giác không thoải mái nào sau khi sử dụng Xích đồng nam, hãy ngưng sử dụng và tham khảo ý kiến của bác sĩ.

Bài viết trên đây đã giúp bạn đọc nắm được các thông tin liên quan tới cây Xích đồng nam. Đây là một loại dược liệu quý, được sử dụng rất nhiều trong các bài thuốc nhằm cải thiện được sức khỏe tổng thể. Nếu trong quá trình sử dụng có bất kỳ tác dụng phụ nào, bạn hãy đến ngay các cơ sở Y tế uy tín để được hỗ trợ tốt nhất.